Veel jongeren maken zich zorgen om het klimaat en over de natuur, maar voelen zich machteloos om zelf iets te doen. Voor de studenten aan Leiden University College (LUC) geldt bovendien dat ze vaak studies volgen die raken aan grote globale uitdagingen, zoals klimaatverandering. Studenten hebben dan ook een vergrote kans op ‘eco-angst’ en klimaatstress, en zoeken naar hoop en inspiratie. Wat gebeurt er als ze van de grote vraagstukken inzoomen op de levende natuur in hun directe omgeving?
'Als je kijkt naar hun band met de levende natuur om hen heen, dan is die minimaal,’ zegt Sanne van Gammeren. Ze is projectleider Opgroeien en Ontwikkelen bij IVN Natuureducatie, en als bioloog en natuurgids betrokken bij het MDT-kort project Natuureducatie voor studenten. Tijdens dit project maakten studenten opnieuw verbinding met de natuur, met hun hart, handen, hoofd én onderbuik.
Sanne vertelt: ‘De studenten gingen samen met mij en vrijwilligers van IVN naar buiten, en leerden over ecologie en biodiversiteit. We keken naar de kleinste organismes in de bodem, naar welke planten zelfs in een versteende stadsomgeving voorkomen. En naar hoe je mensen kunt verbinden met natuurinitiatieven, en kinderen als natuurgids verliefd laat worden op de natuur. Zo zagen ze dat ze zelf ook iets kunnen doen. Het is geen verloren zaak.”
Anderzijds kregen de studenten filosofische vakken, gaat Sanne verder: 'De studenten hebben ervaren hoe mooi de natuur is, en wat de gezondheidsvoordelen zijn voor henzelf. Daarnaast was er aandacht voor het theoretisch kader achter de cursus. Welke bewijzen zien we vanuit de wetenschap?'
Studenten die wilden deelnemen moesten een motivatiebrief indienen. Een van hen was Elisa, student Earth, Energy and Sustainability aan het LUC: 'Ik vond het een unieke kans om me te verdiepen in onderwerpen die normaal niet aan bod komen. Zoals wat er in je eigen achtertuin gebeurt. Iedereen herkent een zebra, maar de meeste mensen weten niet wat de nationale vogel van Nederland is.'
Een belangrijk thema in het programma is de mate waarin je je verbonden voelt met de natuur in je directe omgeving. Sanne: 'Dat is een belangrijk thema voor studenten aan het LUC, want die komen vaak uit het buitenland. Die hebben in hun thuisland misschien wel een band met de natuur opgebouwd, maar als ze hier komen moeten ze die weer herontdekken.' De studenten gingen dus veel samen naar buiten. Elisa: 'Je leert veel meer als je buiten een plant ziet en aanraakt, dan wanneer je ernaar kijkt op een scherm.'
Een van Elisa’s leukste herinneringen is het bezoek aan het Bewaarde Land. Oorspronkelijk een natuurbelevingsprogramma voor basisschoolleerlingen, en nu ook onderdeel van het MDT-programma voor de studenten. De jongeren leerden onder meer eetbare planten herkennen en ontmoetten natuurvrijwilligers. Elisa: 'Ik wilde eerder nooit bij brandnetels in de buurt komen, maar ik heb geleerd hoe je ze kan vastpakken en opeten. Aan het einde van de dag aten we samen brandnetel-kruidensoep, van planten en kruiden uit het duingebied.'
Door naar buiten te gaan wilden Sanne en haar collega’s de studenten laten ervaren dat natuur niet vies of eng is: ‘Op één van de eerste dagen gingen we het Haagse Bos in. Toen ging het regenen en wij dachten: o jee, nu willen ze allemaal naar binnen. Maar iedereen trok een regenjas en regenbroek aan, en zat met loepjes nog steeds naar kleine diertjes te zoeken: "Ik heb hier een pissebed!” riepen studenten dolblij. Dat ze zich in de regen verbonden met de natuur was een ontzettend mooi gezicht.’
Als eindopdracht van het MDT-traject gaven de studenten zelf natuurexcursies aan middelbare scholieren. Elisa: 'We wilden ze kleine dingen laten opmerken en herkennen in de natuur om hen heen. Ze moesten bijvoorbeeld korstmossen identificeren. We hebben ook samen compost bekeken, en ze mochten een worm vasthouden. Veel kinderen vonden dat een vies idee. Maar toen ze het eenmaal probeerden zeiden ze: hij is eigenlijk wel schattig!'
Het MDT-traject is een waardevolle aanvulling voor het onderwijs aan de universiteit, vindt Sanne: 'In het mbo en hbo is MDT al bekender, maar bij universiteiten veel minder. We laten studenten vrij veel uit boeken leren, en MDT biedt hen de kans om dingen zelf te ervaren, buiten de muren van de onderwijsinstelling.'
Het traject bleek gewild bij de studenten: er was zelfs een wachtlijst. Dat neemt niet weg dat er ook hard gewerkt en nagedacht moest worden. Sanne: 'De studenten hebben samen onwijs veel geleerd. Ze moesten bijvoorbeeld ook een wetenschappelijk verslag inleveren over natuureducatie in Nederland.'
Vóór dit MDT-project organiseerde IVN al eens een excursie voor het LUC, in samenwerking met docent Ann Marie Wilson. Sanne: ‘Ann Marie nam daarna contact op. Ze wilde een verdiepend vak aanbieden, waarbij studenten de band met de natuur kunnen onderzoeken.’ Samen met Ann Marie zetten Sanne en een aantal IVN-collega’s het programma op. Het LUC bood het MDT-traject aan als keuzevak, waar studenten van verschillende opleidingen zich voor konden inschrijven. 'Het was vrijwillig, maar het was een stok achter de deur dat ze er studiepunten voor krijgen. We hebben gemerkt dat dat een grote drijfveer is voor studenten.'
Belangrijk was dat studenten veel zouden leren, maar dat er ook ruimte zou zijn voor hun persoonlijke ontwikkeling. Sanne: 'Prettig aan MDT-kort is dat we in relatief korte tijd veel neer konden zetten. En we konden enkele maanden met de studenten werken, wat meer impact heeft dan een losse excursie. Voor ons was ook belangrijk dat studenten hun talenten ontwikkelen. Omdat ze hun hoofd al veel gebruiken, willen we juist inzoomen op: wat kan jij, hoe wil jij je ontwikkelen en hoe wil jij je eigen toekomst vormgeven? Ik denk dat MDT daar de perfecte vorm voor is.'
Aan de start stelden LUC en IVN leerdoelen op. 'Een daarvan was: de studenten klimmen in ieder geval een keer in een boom. Dat is gelukt! En ze hebben inzicht gekregen in wat ze zelf kunnen doen voor de natuur om hen heen.'
Beide partijen willen het vak bij LUC blijven aanbieden, maar het blijkt een uitdaging om het programma een vaste plek te geven binnen de onderwijsinstelling. Daarnaast is er de wens om het traject ook op andere onderwijslocaties aan te bieden. Wie graag met natuureducatie aan de slag wil, kan aankloppen bij Sanne en haar collega’s: 'Vanuit IVN geven we graag advies. Ook gaan we graag in gesprek over hoe we bij andere onderwijsinstellingen een gelijksoortig programma kunnen helpen uitvoeren.'
