De geboren en getogen Rotterdammer weet hoe het is om schulden te hebben. ‘Toen ik 26 was, gebeurde er veel in mijn leven en ging het slecht met me. Ik kon rekeningen niet meer betalen. In een paar maanden tijd stegen mijn schulden enorm. Ik ontwikkelde een fobie voor de post, brieven liet ik ongeopend op tafel liggen. Ik kon nergens terecht. Ik ging naar de gemeentelijke kredietbank voor een lening van 2.500 euro. Kom maar terug als je schulden groter zijn, zeiden ze. Echt bizar.’ Dat moet anders kunnen, dacht Jamal. Met die gedachte richt hij socialdebt op.
Goed gedrag belonen
Socialdebt is er voor jongeren van 18 tot 27 met schulden
tot 2.500 euro. Hoe het precies in z’n werk gaat? ‘Wij nemen alle openstaande
facturen over en betalen de schuldeisers meteen. Zo hoeft de jongere alleen nog
maar aan ons af te betalen,’ vertelt Jamal. ‘Wat wij vervolgens doen is het
tegenovergestelde van wat grote schuldeisers doen. Straffen of boetes, daar
doen we niet aan. Wij belonen goed gedrag. Daarmee bedoel ik goed betaalgedrag,
maar ook actief zoeken naar een baan of in gesprek gaan met een jobcoach.’
Socialdebt beloont de jongere hiervoor door iets van het schuldbedrag te halen.
‘Dat gaat om kleine beetjes, variërend van één tot vijf euro. We zien dat dat hen
motiveert.’
Het moment dat socialdebt de facturen betaalt, is voor jongeren een enorme opluchting. ‘Soms huilen ze van geluk als ze dat horen. Het stressniveau zakt meteen, ze krijgen even adempauze. Schuld staat nooit op zichzelf, vaak gaat het samen met mentale problemen of verslavingen. Door socialdebt krijgen jongeren de rust om daaraan te werken. Wij behandelen ze menselijk, met respect. Dat zijn ze niet gewend. Ze horen vaak: eigen schuld, moet je maar geen dure schoenen kopen als je het geld niet hebt. Maar zo simpel is het niet. Iemand van 19 wil ergens bij horen, bovendien is het brein nog volop in ontwikkeling. Dat gedrag hard bestraffen werkt averechts. We moeten jongeren de ruimte geven om hun fouten te herstellen.’
De socialdebt-methodiek
Om de jongeren het overzicht te laten houden, ontwikkelde
Jamal een app. ‘De jongere uploadt facturen in de app en kan er aflossingen
doen. Maar het is ook een manier om te zien hoe het met ze gaat. Via een
pushbericht beantwoorden ze daar regelmatig vragen over. Ook daarvoor belonen
we ze. Soms pikken we een signaal op uit de antwoorden, dan plannen we een
videobelafspraak met ze in. Als het nodig is, verwijzen we ze door naar een
hulpverlener. Ook vraagt de app bijvoorbeeld: welk cijfer geef je je werkgeluk?
Daalt dat cijfer in korte tijd van een 8 naar een 4, is dat een signaal en
koppelen we de jongere aan een jobcoach.’ Zo staat er een heel netwerk van
partners om socialdebt heen. ‘We moeten het samen doen.’
Socialdebt is nog in de onderzoekende fase. ‘In januari begonnen we met een pilot met tien jongeren, dat breiden we nu uit naar honderd. De jongeren zelf zijn tot nu toe erg enthousiast. We zien dat het werkt. Ze doen regelmatig micro-aflossingen, van een paar euro. Dat is mooi, dat laat zien hoe gemotiveerd ze zijn.’ De jongeren kunnen het aflossen bij socialdebt verspreiden over maximaal drie jaar. De eerste jongeren stromen komend jaar uit, verwacht Jamal.
Het patroon
doorbreken
Jamal heeft één duidelijke missie. ‘Zorgen dat in 2030 niemand
geld verdient aan de ellende van jongeren. Mijn droom is dat armoede niet meer
erfelijk is. Als een vrouw tijdens haar zwangerschap schulden heeft, is er 40%
kans dat haar kind later ook in de schulden komt. Als wij vroeg genoeg bij die
jongeren zijn, doorbreken we het patroon. Zo halen we armoede uit de familie.
Daarom richten we ons op beginnende schulden. Ernstigere schuldproblematiek
vraagt om een andere aanpak, die jongeren kunnen bij andere instanties terecht.
Wij laten zien dat het anders kan, socialer.’
Foto door: Amber Naomi Photography.
